Brandenburskie Główne Archiwum Krajowe

Brandenburskie Główne Archiwum Krajowe jest państwową, centralną jednostką organizacyjną działającą na terenie Brandenburgii. Do głównych zadań Archiwum należy gromadzenie, przechowywanie, opracowanie i udostępnianie materiałów archiwalnych wytworzonych przez wszystkie instytucje podlegające rządowi krajowemu oraz ich poprzedników. W związku z tym archiwum regularnie przejmuje do swojego zasobu akta nieprzydatne do bieżącej pracy wielu instytucji.

W zasobie Archiwum znajdują się m.in. dokumenty pergaminowe, dokumentacja aktowa różnych aktotwórców, mapy oraz plakaty. Materiały te służą nie tylko do odkrywania historii naszego landu, regionu czy miasta, ale także do poznawania historii naszych rodzin. Archiwum buduje tym samym most, łączący przeszłość, teraźniejszość oraz przyszłość.

Brandenburskie Główne Archiwum Krajowe podlega bezpośrednio pod Ministerstwo Nauki, Badań i Kultury Brandenburgii. Dyrektorem Archiwum jest Prof. Dr. Mario Glauert

Historia Brandenburskiego Głównego Archiwum Krajowego w Poczdamie

Brandenburskie Główne Archiwum Krajowe powołano do życia 21 czerwca 1949 r. zarządzeniem Minister Spraw Wewnętrznych Landu Brandenburgii o utworzeniu centralnego archiwum państwowego dla landu w ramach niemieckiej sieci archiwów centralnych. Pierwszą siedzibą Archiwum była Oranżeria w Parku Sanssouci. Utworzenie Archiwum nie stanowi początku archiwalnej historii Brandenburgi, jest jednak punktem zwrotnym w jej dziejach.

Na początku XIX w. we wszystkich prowincjach Prus wprowadzono gruntowne reformy i utworzono ich własne archiwa prowincjonalne. Wyjątek stanowiła Brandenburgia, gdzie zadanie to zostało przez pruskie Archiwum Centralne w Berlinie zaniedbane. Dopiero w 1883 r. utworzono Brandenburskie Archiwum Prowincjonalne jako oddział wchodzący w skład Pruskiego Tajnego Archiwum Państwowego w Berlinie.

Następny etap stanowi okres II wojny światowej. Wraz ze wzrostem intensywności nalotów na Berlin, wyrosło także zagrożenie dla archiwaliów. W związku z tym w 1942 r. zaczęto przenosić zasób Tajnego Archiwum Państwowego do dwóch kopalń koło Staßfurtu i Schönebeck (Elba) w późniejszej prowincji Saksonia – Anhalt. Niestety archiwalia z Archiwum Prowincjonalnego dotarły jako ostatnie i zdekompletowane. Kolejna tragedia wydarzyła się w 1945 r., kiedy większą część brandenburskiego zasobu aktowego strawił pożar magazynu. Pozostałe archiwalia utworzyły X Główny Oddział Pruskiego Tajnego Archiwum Państwowego.

Po zakończeniu wojny i podziale Niemiec na strefy okupacyjne Archiwum w Dahlem znalazło się w amerykańskiej strefie i nie mogło realizować dotychczasowych zadań, ponieważ Brandenburgia okupowana była przez wojska radzieckie. W związku z tym w roku 1946 utworzono dla sowieckiej strefy okupacyjnej Archiwum Centralne w Poczdamie, które na przełomie lat 1948/1949 umieszczono we wschodnim skrzydle Oranżerii w Parku Sanssouci. Tutaj także zlokalizowano Brandenburskie Archiwum Krajowe strukturalnie powiązane z Archiwum Centralnym. Dopiero w 1952 r. powołano pierwszego samodzielnego kierownika dla Archiwum Krajowego, zaś w 1955 Centralne Archiwum Państwowej Niemieckiej Republiki Demokratycznej przeniosło się na ulicę Berlińską w Poczdamie.

Do pierwszych ważnych zadań Archiwum należało zabezpieczenie materiałów archiwalnych z registratur brandenburskich urzędów wytworzonych do 1945 r., które podczas działań wojennych i ich następstw poniosły znaczne straty. Pozostałe archiwalia z byłych archiwów prowincjonalnych, znajdujących się na obszarze objętym radziecką władzą okupacyjną należało natomiast zabezpieczyć i uporządkować, by ponownie stały się dostępne dla badaczy.

Przed podobnym wielkim wyzwaniem Archiwum poczdamskie stanęło po zjednoczeniu Niemiec i utworzeniu dnia 3 października 1990 Landu Brandenburgia. W związku ze zjednoczeniem państwa palącym zadaniem stało się przejęcie dokumentacji po zlikwidowanych wschodnioniemieckich instytucjach państwowych. Było to niezbędne, aby zabezpieczyć roszczenia majątkowe i emerytalno-rentowe osób prześladowanych przez dyktatury nazistowską i komunistyczną po 1945 r.

Brandenburskie Główne Archiwum Krajowe jest dziś centralnym archiwum państwowym landu Brandenburgii gromadzącym materiały wytworzone przez administrację centralną i jej prawnych sukcesorów. Jego cenny zasób obejmuje materiały archiwalne wytworzone w ciągu dziewięć stuleci, począwszy od średniowiecza. Jest to około 14 000 pergaminów i ponad 54 kilometrów bieżących akt oraz 230 000 map i planów stanowiących cenne źródło do dziejów Landu po czasy nam współczesne.

Najważniejsze wydarzenia:

1883
Powstanie Brandenburskiego Archiwum Państwowego dla Prowincji Brandenburgia oraz stolicy Rzeszy Berlina (od 1931).

do 1945 r.
Brandenburskie Archiwum pozostaje niesamodzielnym oddziałem Tajnego Archiwum Państwowego Fundacji Pruskiego Dziedzictwa Kulturalnego, które było centralnym archiwum pastwa pruskiego.

1947
Od dnia 7 kwietnia weszło w życie rozporządzenie o zabezpieczaniu i korzystaniu z materiałów archiwalnych (Brandenburska ustawa archiwalna GVBl. I S. 94 ff ) jako podstawa prawna działania Archiwum.

1949 (21 lipiec)
Dnia 21 lipca powołane zostaje Brandenburskie Główne Archiwum Krajowe jako centralne archiwum państwowe obejmujące zasięgiem działania całą Brandenburgię. Zadaniem powierzonym archiwum było przejmowaniem materiałów archiwalnych ze wszystkich urzędów i instytucji krajowych wraz z ich sukcesorami. Archiwum kilkukrotnie zmieniało swoją nazwę, od 1951 było to Brandenburskie Archiwum Krajowe, a w latach 1965-1990 Archiwum Państwowe w Poczdamie. Siedziba archiwum od momentu jego powołania mieściła się we wschodnim skrzydle Oranżerii w Parku Sanssouci.

od 1992
Etapami zaczyna powstawać siedziba Archiwum przy ulicy „Zum Windmühlenberg“ w Poczdamie (dzielnica Bornim).

1999
Dnia 19 czerwca, z okazji rocznicy 50-lecia powstania placówki, po raz pierwszy zorganizowano Dzień Otwartych Drzwi w Archiwum.

2003 (wiosna)
Zakończenie budowy nowego magazynu wraz z prowizoryczną pracownią naukową oraz przeniesienie wszystkich archiwaliów do nowej siedziby w Bornim.

od 2004
Stopniowa rozbudowa cyfrowego Archiwum Landu Brandenburgii.

2009 (wiosna)
Przejęcie nowego magazynu w Parku Nauki w Poczdamie (dzielnica Golm).

2010 (wiosna)
Archiwum opuszcza na zawsze pełen tradycji budynek Oranżerii w parku Sanssouci. Pracownia konserwacji oraz Centrum Metodyczno-Informacyjne dla archiwistów i bibliotekarzy przenosi się do siedziby w Golm, natomiast zbiory biblioteczne zostają umieszczone w Bornim.

Po 2013 r.
Pracując w normalnym trybie, w 2013 r. rozpoczęto przebudowę budynku w Golm z zamiarem przeniesienia całego zasobu do nowej placówki.  Prace budowlane prowadzone były przez właściciela obiektu, firmę HPC Germany GmbH i jej prezesa Prof. Dr. Hasso Plattnera. Po zakończeniu inwestycji budynek został wynajęty przez rząd Brandenburgii Wydział Nieruchomości z przeznaczeniem na potrzeby Brandenburskiego Głównego Archiwum Krajowego w Poczdamie.

połowa sierpnia 2015
Po 20 miesiącach prac budowlanych, w połowie sierpnia 2015 r. budynek został przekazany nowemu użytkownikowi: Brandenburskiemu Głównemu Archiwum Krajowemu w Poczdamie.

od sierpnia 2015 do stycznia 2016
Przeprowadzka 50 km dokumentacji aktowej oraz całej załogi do nowej siedziby.

koniec lutego 2016
Oddanie starego budynku przy ul. Zum Windmühlenberg w Poczdamie (dzielnica Bornim).

1 marzec 2016 r.
Otwarcie czytelni akt w nowej siedzibie przy ul. Am Mühlenberg 3, 14476 Potsdam OT Golm.

7 kwiecień 2016
Oficjalne otwarcie nowej siedziby Brandenburskiego Głównego Archiwum Krajowego.

Dane techniczne nowej siedziby, mieszącej się przy ul. Am Mühlenberg 3, 14476 Potsdam OT Golm

• parter i 3 piętra
• powierzchnia ok. 14.000 m2
• rezerwa magazynowa na 15 lat
• 7 magazynów, z powierzchnią przechowalniczą ok. 69 tys. m.b. oraz dodatkowe miejsce do przechowywania ok. 300 tys. map
• Magazyny wyposażone są w regały jezdne zapewniające ok. 93 km półek do przechowywania akt
• rozwiązania techniczne, które ułatwiają pracę w nowoczesnym budynku, w tym m.in. Nowoczesny taśmociąg stanowiący system transportu zabezpieczonych pojemników do przewozu akt. System obsługuje 13 stacji na 4 piętrach. Łączy wszystkie magazyny w długim na 120 m budynku oraz czytelnię i pomieszczenie akcesji.

Czytelnia

• Czytelnia przeznaczona jest dla 25 użytkowników. Dalsze 12 stanowisk pracy znajduje się w dostępnej dla użytkowników bibliotece. Miejsca pracy są rozmieszczone na dwóch otwartych galeriach.
• Nowoczesna czytelnia została zaprojektowana przez poczdamskie biuro Architektów Gutheil&Kuhn. Do czytelni prowadzi imponujące wejście, które wznosi się na wysokość 14 m.
• Skierowany na południe hol został przesłonięty szklaną fasadą. Jest on klimatyzowany oraz wyposażony w panele akustyczne. Zewnętrzne szyby są zacienione przez ruchome pionowe żaluzje, na których widnieje napis ARCHIWUM.   Wita on już z daleka odwiedzających – widać go nawet z dworca Golm.
• Biblioteka podręczna umieszona jest na dwóch otwartych galeriach, a do dyspozycji użytkowników pozostaje 15 tys. pozycji.
• W budynku znajduje się także garderoba dla użytkowników oraz pomieszczenie do wypoczynku.

Na 2 piętrze znajdują się pomieszczenia techniczne oraz różnego typu pracownie np. pracownia konserwacji, digitalizacji oraz fotograficzna.

Na 3 piętrze znajduje się ok. 400 m kw. powierzchni, na którą składają się pomieszczenia konferencyjne, szkoleniowe oraz wystawowe.

Strefa otwarta w całym budynku jest urządzona bez barier, z przeznaczeniem dla ludzi starszych i niepełnosprawnych.

Dane statystyczne  dotyczące BLHA w Poczdamie

• Zasób: 54.000 m.b. akt, w tym:
  • 45.000 m.b. akt,
  • 9.000 akt i ksiąg gruntowych
  • 230.000 map oraz planów
  • 120.000 zdjęć
  • 14.000 dokumentów pergaminowych
• Zbiory biblioteczne: 125.000 pozycji
• Corocznie przejmowanych jest ok. 550 m.b. materiałów archiwalnych
• Użytkownicy: ok. 3 330 każdego roku
• Bazy danych: wprowadzono łącznie ok. 1,8 rekordów
• Liczba kwerend oraz pisemnie udzielanych informacji: 3.500 tys. rocznie
• Liczba pracowników: 67

Struktura organizacyjna

Brandenburskie Główne Archiwum Krajowe w Poczdamie podlega bezpośrednio pod Ministerstwo Nauki, Badań i Kultury Brandenburgii. Struktura organizacyjna Archiwum to Dyrekcja oraz dwa samodzielne oddziały:

Dyrekcja
Zarzadzanie placówką, finansowanie jednostki, sprawy kadrowe, współpraca z mediami

Oddział 1
Centralne służby archiwalne

Oddział 2
Zasob Archiwum

Jak korzystać

Adres do korespondencji

Kontakt: Am Mühlenberg 3, 14476 Potsdam

Adres korespondencyjny: Postfach 600449 (Skrytka pocztowa), 14404 Potsdam

Tel.: 0331 5674-0

Fax: 0331 5674-212

E-Mail: poststelle@blha.brandenburg.de

Czytelnia akt

Tel.: 0331 5674-270

·  Rezerwacja miejsca w czytelni

·  zamówienie na akta

·  Zamówienie na książki

Regulamin czytelni w Brandenburgisches Landeshauptarchiv in Potsdam (Brandenburskim Głównym Archiwum Krajowym w Poczdamie)

Fotografowanie w czytelni jest dozwolone z wyjątkami ujętymi w niniejszym regulaminie,

na podstawie § 3 ust. 7 regulaminu korzystania z zasobów Landesarchiv z 17 lutego 2000 r. (GVBl. II str. 59), w uzupełnieniu do przepisów regulaminu korzystania z zasobów, wydaje się następujący Regulamin czytelni w Landeshauptarchiv w Poczdamie.

1. Korzystanie z czytelni

Z archiwaliów, inwentarzy książkowych, innych pomocy naukowych oraz książek z biblioteki można korzystać w czytelni Archiwum tylko w godzinach jej otwarcia.

Z wyjątkami zawartymi w art. 6 regulaminu korzystania.

2 Korzystanie z inwentarzy książkowych (ang. finding aids) oraz materiałów archiwalnych,

(1) Inwentarze książkowe oraz archiwalia sa udostępniane po otrzymaniu zgody na korzystanie z zasobu.

(2) Materiały archiwalne zamawia się na formularzu zamówień, który wypełnia się oddzielnie dla każdej jednostki archiwalnej wraz z jego kopią.

(3) Godziny zamawiania i wydawania materiałów archiwalnych, jak również liczba jednostek archiwalnych udostępnianych w ciągu dnia, ogłaszane są w formie komunikatu w czytelni. W przypadku zamawiania dokumentacji archiwalnej, której wykorzystanie jest obwarowane warunkami (kontrola akt) ze względu na ochronę danych osobowych, należy złozyć stosowane podanie do właściciela danych.

(4) Podczas późnej obsługi możliwe jest jedynie wykorzystanie już dostępnych archiwaliów lub zapoznanie się z przeglądem inwentarza i (w ograniczonym zakresie) z finding aids.

3. Korzystanie z materiałów archiwalnych

(1) Użytkownik wpisuje (czytelnie) datę użycia i swoje nazwisko na karcie użytkownika przypisanej do każdej jednostki aktowej, nawet w przypadku wielokrotnego użycia.

(2) Archiwalia są cennym dobrem kultury i muszą być traktowane z odpowiednią troską. Użytkownik zobowiązany jest do zachowania wewnętrznego ukadu jednostki archiwalnej.  W szczególności zabronione jest dokonywanie przekreśleń, notatek na marginesach i innych wpisów, śledzenie dokumentów oraz używanie dokumentów archiwalnych jako podkładki do pisania.

(3) Wszelkie rozbieżności w paginacji, szyciu lub stwierdzone uszkodzenia należy zgłosić do pracowników. W żadnym wypadku nie mogą być one usunięte przez samego użytkownika.

(4) Umyślne uszkodzenie lub kradzież archiwaliów i pomocy naukowych karane jest odebraniem pozwolenia na użytkowanie i ściganie karne.

(5) Po wykorzystaniu archiwaliów należy odłożyć je na wskazane miejsce lub oddać pracownikom czytelni. Karty zamówień pozostawia się w widocznym miejscu na dole teczek.

(6) W przypadku przerwy w użytkowaniu dłuższej niż trzy tygodnie, dokumentację archiwalną zwraca się do magazynu.

(7) Stosowanie pomocy technicznych zależy od decyzji personelu. Użytkowanie pomocy technicznych może być zabronione jesli wystąpi realne zagrożenie dla archiwaliów lub przeszkadza innym użytkownikom.

(8) Samodzielne fotografowanie, filmowanie i skanowanie materiałów archiwalnych jest niedozwolone. O wyjątkach decyduje Dyrektor Archiwum. Za dodatkowe koszty związane z fotografowaniem i filmowaniem w pomieszczeniach Landesarchivum pobierane sa opłaty.

4 Postępowanie w czytelni

(1) Do czytelni można wnosić tylko materiały związane z pracą. Płaszcze, torby, teczki i inne pojemniki muszą być zamknięte w udostępnionych szafkach. Klucze można otrzymać od pracowników. Nie ponosi się odpowiedzialności za garderobę, pieniądze i przedmioty wartościowe.

(2) Korzystający z czytelni musi zachowywać się w taki sposób, aby nie przeszkadzać innym użytkownikom. Rozmowy mają być ograniczone do niezbędnego minimum a jeśli nie da się ich uniknąć, mają być prowadzone po cichu. Używanie telefonów komórkowych jest zabronione.

(3) W czytelni nie wolno jeść, pić i palić.

(4) Należy stosować się do poleceń pracowników w zakresie unikania zakłóceń i ochrony archiwaliów. W celu uniknięcia kradzieży materiałów archiwalnych, pracownicy w uzasadnionych przypadkach mają prawo do wglądu przyniesionych rzeczy.

5 Korzystanie z biblioteki

• Biblioteka archiwalna i biblioteka podręczna w czytelni są dostępne dla użytkownika w ramach pozwolenia na użytkowanie i regulaminu bibliotecznego w Brandenburskim Głównym Archiwum Krajowym w Poczdamie.

(2) Korzystanie z biblioteki archiwalnej odbywa się w obecności pracowników,

6 Reprodukcje

(1) Reprodukcje z akt zamawia się na odpowiednich do tego celu formularzach oraz drukowanymi literami,

(2) Termin wykonania usługi nie jest wiążący. Wykonanie kserokopii w dniu zamówienia jest możliwe w wyjątkowych przypadkach lub w przypadku niewielkiej liczby egzemplarzy, o ile nie ma ograniczeń konserwatorskich,

(3) Liczba kopii może być ograniczona w zależności od stanu fizycznego akt oraz sytuacji kadrowej. Ograniczenie ogłaszane są na tablicy informacyjnej lub w inny dostępny dla użytkownika sposób,

7. Przepisy końcowe

Regulamin czytelni wchodzi w życie od 17 lipca 2000 r.